Het wonder van alchemistisch schilderen

‘De alchemist’ van Paulo Coelho en lood in goud veranderen: tot zover reikt mijn kennis van alchemie. Nooit gedacht dat ik ooit zou schilderen volgens 7 alchemistische principes. Toch is het exact wat Mieke Fleurackers in de historische setting van Plaisance met haar workshop beoogt.

Dat het vooral gaat over transformatie, vertelt ze ons. Met elke stap van het alchemistische proces zullen we een al verwerkt, persoonlijk probleem beeldend transformeren. Iedereen keert in zichzelf, reflecteert over iets wat moeilijk was maar nu overwonnen. Gek genoeg lukt het me niet om zo’n ‘getransformeerd’ probleem voor de geest te halen. Of eerder: het zijn er zoveel…

Geen probleem: ik kan ook abstract met het alchemistische proces aan de slag.

Net als de dag ervoor verspreiden we ons aan tafeltjes onder de grote magnolia en linde van de hoteltuin. Deze keer deel ik een tafel met Jonas Ghyselen. Het voelt spannend, zo onder het oog van een ‘leermeester’ staan creëren. Een gevoel dat al snel weg ebt als we onze ‘wet palet’ gebruiksklaar maken en onze kleuren er op aan brengen voor de eerste stap: calcinatie.

Tot as verpulveren van het probleem: dat is de bedoeling. Helemaal naar de donkere fase, het op de bodem zitten. Ik kies intuïtief de kleuren Paynes grey, olive green en burnt umber, die ik eerst met een dikke kwast uit schilder op het doek. Al snel switch ik naar een paletmes om structuur te geven in het ‘donker’, als stukken en brokken die achter blijven.

Stap 2 brengt ontbinding, het ‘oplossen’ van wat uit de donkere fase achter bleef. Het is een soort van los laten en licht brengen in de duisternis. Mijn oog valt op de vele gesteelde zaadjes op de grond, die de linde boven mijn hoofd om de haverklap laat vallen. In een ingeving raap ik er een goeie handvol van op en laat ze dan los op de nog natte verf van het doek. Het idee is om ze met raw sienna vast te plakken op het doek maar al snel ontdek ik dat ik de bolletjes en steeltjes beter gebruik als hulpstukjes om licht te brengen in het donker. Met het paletmes laat ik ze dansen op het doek.

Bij stap 3, separatie, zit ik plots vast. Hoe kan ik het resultaat van de vorige stap filteren en de ongewenste delen af voeren? Wat mag blijven en wat moet weg?

Ik besluit met burnt sienna en paletmes een halve kant van het doek te bewerken, in vegen en stroken, waardoor er een feller deel ontstaat en er visueel een tweedeling komt. Tot ik besef: in het felle deel zit toch ook nog donker, dus hoort er in het donkere deel ook iets fel. Een soort yin/yang principe, in zekere zin. Het brengt het geheel meteen meer in balans. En harmonie, daar hou ik van.

Met stap 4, conjunctie, start dan ‘iets nieuws’. Een kantelmoment in het proces, dat zorgt voor een nieuwe richting. Wat dat ‘nieuwe’ moet zijn, is me meteen duidelijk als ik op de grond de wat verdroogde bladeren zie van de magnolia. Ik kies een nog vrij stevig blad en beschilder het met een lichte crèmekleur, om er dan een afdruk mee te maken op het doek. Spannend voelt het, zo iets totaal nieuws aanbrengen. Plechtig zelfs.

Alle goeie dingen bestaan uit 3, flitst door mijn hoofd. Zo doorbreken plots 3 crèmekleurige, bladachtige vormen het gesepareerde geheel.

Fermentatie, stap 5, moet daarna zorgen voor het uitdiepen van dat nieuwe. Ook dit ligt – zelfs letterlijk – weer voor de hand. Ik zoek een mooi lindeblad, bedek het met een zachtgroene verflaag en maak 3 afdrukken bij het trio van het magnoliablad. Het voelt goed, het voelt juist.

Daarna volgt ‘distillatie’, het zuiveren en tot de essentie komen. Deze zesde stap kost me moeite. Plots stokt de flow, de inspiratie is zoek. Twijfel steekt de kop op en het eerdere vertrouwen wankelt. Hoe kom ik tot de essentie? Wat is de essentie, in dit abstracte werk?

Plots besef ik: minder is meer. Ik besluit de focus te leggen op de allereerste afdruk van het magnoliablad. Met een droog rollertje bedek ik verticaal een groot deel links en een klein deel rechts op het doek in de zachte crèmekleur.

Het lijkt nu alsof er een transparant gordijn over het doek valt, waarbij enkel nog de strook met het magnoliablad in volle glorie zichtbaar is. 

Dan zijn we aan de laatste stap in dit alchemistische schilderproces: coagulatie, stolling. Met deze stap zullen we het nieuwe en de essentie bestendigen in de realiteit. ‘Simpel’, denk ik, ‘Vernis er over en klaar”. Maar dat kan niet.

Ik bestudeer het geheel en merk dat het brede, lichte deel toch nog iets nodig heeft. De cirkel moet rond, bedenk ik. Dus grijp ik opnieuw naar Paynes grey en breng met een paletmes een organische, bochtige lijn aan die ik deels weer uit veeg. Nu mag het werk stollen, nu kan ik het los laten.